Afganistan’da kız çocuklarının eğitim yasağı: Taliban neden bunu yapıyor ve dünya ne diyor?

Afganistan, Taliban’ın altıncı sınıftan sonra kızların okula gitmesini yasaklamasından iki yıl sonra dünyada kadınların eğitimine kısıtlama getiren tek ülke oldu. Şimdi de Afgan kadın ve çocuklarının hakları Pazartesi günü New York’ta yapılacak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun gündeminde.

Bu makalede, Taliban’ın kız çocuklarının eğitimine neden karşı çıktığını, bu yasağın Afgan toplumu üzerindeki etkilerini ve uluslararası toplumun bu konuda ne yaptığını inceleyeceğiz.

Taliban neden kızları liseden dışladı?

Taliban, altıncı sınıftan sonra kızların eğitimini durdurdu çünkü bunun kendi İslam hukuku veya Şeriat yorumlarına uymadığını söylüyordu. Erkekler için bunu durdurmadılar. Geçtiğimiz iki yılda kızların okula dönmesi için gerekli olduğunu söyledikleri koşulların yaratılmasında hiçbir ilerleme belirtisi göstermediler.

Bölge uzmanı Hassan Abbas’a göre kız çocuklarının eğitimine bakış açıları kısmen 19. yüzyıl İslam düşüncesinin belirli bir ekolünden, kısmen de kabileciliğin yerleşmiş olduğu kırsal bölgelerden geliyor. Taliban hakkında kapsamlı yazılar yazan Abbas, “(Taliban) hareketini geliştirmeye devam edenler kısıtlayıcı, aşırıya kadar ortodoks ve kabileci fikirleri tercih ettiler” dedi. Abbas, Taliban liderliğinin kadınların sosyal veya kamusal hiçbir şeye katılmaması ve özellikle eğitimden uzak tutulması gerektiğine inandığını söyledi.

Taliban, 1990’ların sonlarında Afganistan’ı yönetirken kızların eğitimini de durdurdu.

Müslüman çoğunluklu ülkeler yasak hakkında ne diyor?

Afganistan dışındaki din adamları arasında İslam’ın kadın ve erkek eğitimine eşit önem verdiği konusunda bir fikir birliği var. Abbas, “Taliban’ın aksini iddia edecek hiçbir dayanağı veya kanıtı yok” dedi. Ancak İslam İşbirliği Teşkilatı gibi ülkelerden ve gruplardan gelen talepler Taliban’ı ikna etmeyi başaramadı.

Eski Taliban cephe komutanı Seyyid Ekber Ağa, isyancıların Ağustos 2021’de Kabil’e girdiklerinde İslami bir sistemi benimsediklerini söyledi. Ağa, “Ayrıca Afganlara ve dış dünyaya ülkede İslami bir sistemin olacağı fikrini de verdiler” dedi. “Dünyada şu anda başka bir İslami sistem yok. Uluslararası toplumun İslam ülkelerinde demokrasiyi hayata geçirme ve onları İslami sistemden uzaklaştırma yönündeki çabaları sürüyor.”

Yasağın sonuçları neler olacak?

BM çocuk kurumu, 1 milyondan fazla kız çocuğunun yasaktan etkilendiğini söylüyor, ancak Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinden önce tesis yetersizliği ve diğer nedenlerden dolayı 5 milyon kızın okula gidemediği tahmin ediliyor.

Yasak, küresel çapta kınamayı tetikledi ve Taliban’ın Afganistan’ın meşru yöneticileri olarak tanınmasının önündeki en büyük engel olmaya devam ediyor. Ancak Taliban tepkilere meydan okudu ve daha da ileri giderek kadınları ve kızları yüksek öğrenimden , parklar gibi kamusal alanlardan ve çoğu işten dışladı.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Afganistan özel temsilcisi ve Afganistan’daki BM misyonunun başkanı Roza Otunbayeva, eğitim yasağının bariz etkilerinden birinin sağlık profesyonellerinin eğitim eksikliği olduğunu söyledi .

Geçtiğimiz Aralık ayında Taliban’ın kadınlara yönelik yüksek öğrenimi yasaklayan fermanı sonrasında kadın tıp öğrencilerinin eğitimleri durdurulmuştu. Afgan kadınları hastanelerde ve kliniklerde çalışıyor – sağlık hizmetleri onlara açık olan birkaç sektörden biri – ancak nitelikli insan kaynağı kuruyacak. Afgan kadınları erkek doktorları göremiyor, bu nedenle birincil bakıcılarının kadınlar olması durumunda çocuklar da tıbbi yardımdan mahrum kalacaklar.

“Geleceğe baktığımızda hiçbir şeyin değişmediği bir senaryoda kadın doktorlar, ebeler, jinekologlar, hemşireler nereden çıkacak?” Otunbayeva Associated Press’e gönderdiği bir e-postada şunları söyledi. “Cinsiyet ayrımının katı bir şekilde yapıldığı bir toplumda, onları tedavi edecek kadın profesyoneller olmazsa Afgan kadınları en temel sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanabilecek?”