Ülkemizde, engel oranı farklı olmakla birlikte birçok engelli vatandaş yaşamaktadır. Onlar ve aileleri için fazlasıyla zor olan yaşam koşullarının belirli düzeyde kolaylaştırılması adına resmi olarak belirlenmiş birtakım engelli hakları bulunmaktadır. Bunlar; kamusal alandan ulaşım alanına, sosyal alandan eğitim alanına kadar geniş aralıkta ve çok sayıda haklardır.
Makalede Neler Var?
Engelli Hakları Nelerdir?
Çalışan Engelli Hakları
Sosyal Yardım Alanında Sağlanan Haklar
Özel Eğitim Alanında Sağlanan Haklar
EKPSS’YE Girme Hakkı
Kamu Alanında Sağlanan Haklar
Ulaşım Alanında Sağlanan Haklar
Araç Alımlarında Sağlanan Haklar
Tıbbi Malzeme Alım Hakları
Engelli Sosyal Hakları
Engelli Çocuğu Olan Memurların Hakları
Engelli Raporu Ne İşe Yarar?
Engelli Hakları Nelerdir?
Çalışan Engelli Hakları
- 50 ve üzeri sayıda personel çalıştıran, özel sektöre ait iş yerlerinde toplam personelin en az %3’ü, kamuda ise en az %4’ü olacak şekilde engelli personel istihdam edilmesi zorunludur. %3′lük yasal sınırın üzerinde engelli çalışanı olan özel şirketlerde, fazladan çalışan engelli personele ödenecek olan sigorta primlerinin tümü Hazine tarafından karşılanmaktadır.
- İlgili mevzuata bağlı olarak verilecek rapora göre; bizzat kendi, eşi ya da 1. derece yakını olan, bakmakla yükümlü bulunduğu aile bireyleri engelli olan memurların; engellilik durumundan dolayı yer değiştirme talepleri olumlu şekilde değerlendirmeye alınır. Aynı şekilde yer değiştirme talebinde de bulunulabilir.
- 657 engelli memur hakları kapsamında engelli memura, kendi talebi dışında gece nöbeti ve fazla mesai yaptırılmaz.
- Görme engelli, gece körlüğü olan, az gören ve yürüme engeli olan kişiler; kış saati uygulanan zamanlarda mesai saatinin akşam karanlığına denk geldiği durumlarda, mesai başlangıç ve bitiş saatlerinin revize edilmesini talep edebilirler.
- %40 ve üzerinde engeli olan tüm bireylere erken emeklilik hakkı tanınmıştır. 1 Ekim 2008 tarihinin öncesinde işe giren bireyler için 15 yıl sonra, 1 Ekim 2008 tarihinin sonrasında işe giren bireyler içinse engel oranlarına bağlı olarak kademeli şekilde belirlenen bir zaman sonra emekli olma hakkı sağlanmıştır.
- İşe girdikten sonra engelli hale gelip %60 oranı ve üzerinde çalışma gücünü kaybeden kişiler, malulen emekli olma hakkını elde ederler. Bu kişilerin en az 10 yıllık bir sigortalılık süresine sahip olmaları şartı aranır. Bakıma muhtaç hale gelen malul çalışanlar için ise bu süre aranmaz ve diğer şartların uygun olması durumunda malulen emekli edilirler.
- En az yüzde 40 engelli hakları arasında gelir vergisi indirimi uygulaması da vardır. Bundan faydalanmak için engelli raporu ve çalışma belgeleri ile bağlı olunan vergi dairesine bir dilekçe vererek başvurulması gereklidir. %40-59 arası düzeyde engeli olanlar 3. derece, %60-79 arası düzeyde engeli olanlar 2. derece vergi indiriminden faydalanırlar. En az yüzde 80 engelli hakları kapsamına göre de 1. derece vergi indirimi uygulanır.
- Engelli çocuğun engel oranının %60 ve üzerinde olması halinde; çalışan anne ya da babasının vefat etmesi durumunda çocuğa yetim maaşı bağlanır. Yetim kız ve erkek çocuklardan, ağır engelli olup yetim aylığına devam edenlerin; evlenmeleri halinde dahi yetim aylıkları kesilmez.
- Engelliler, çalıştıkları kamu kurum ve kuruluşunda kapatma durumu dışında işten çıkarılamaz. Böyle bir durumda iş kaybı tazminatının diğer personellerin tazminatlarının iki katı oranında ödenmesi de engelli memur hakları arasındadır.
Sosyal Yardım Alanında Sağlanan Haklar
- Engelli vatandaşların bakımı ile ilgilenen kişilere verilen maaş: 2022 yılı itibariyle 2.354 TL’dir.
- 65 yaş üstü yaşlılık maaşı: 2022 yılı itibariyle 1.084 TL’dir.
- %40 ile %69 arası engele sahip kişilere verilen maaş: 2022 yılı itibariyle 865 TL’dir.
- %70 ve üzerinde engele sahip olan kişilere verilen maaş: 2022 yılı itibariyle 1.298 TL’dir.
- 18 yaşını tamamlamış olan, %40 ve üzerinde engele sahip olan vatandaşlara, koşullara uyum göstermeleri durumunda maaş bağlanmaktadır.
- Yetim aylığı alan bireylerin engelli aylığı almaya hak kazanmaları durumunda; yetim aylığı engelli aylığından düşük ise, aradaki miktar Hazine tarafından kapatılır.
Engelli çocuğa sahip ailelerin hakları belirlenirken; engelli kişi ve hanesine dair sosyal inceleme yapılır. Maaş da buna göre belirlenir. Burada, engelli kişinin çalışıp çalışmıyor olması önemlidir.
Özel Eğitim Alanında Sağlanan Haklar
- En az yüzde 20 engelli hakları dahilinde, devlet tarafından sağlanan özel eğitim imkanlarından faydalanma hakkı vardır.
- Özel eğitime devam eden çocuklara, eğitim kurumu tarafından ücretsiz taşıma hakkı sağlanmaktadır.
- Engelliler için üniversite sınavı taban puanı 100 olarak belirlenmiştir.
- Üniversiteye giden engelli bireyler; açık öğretim fakültelerinde ücret ödemeden okuyabildikleri gibi, üstün yetenekli öğrenciler üniversite sınavına girmeleri gerekmeden Güzel Sanatlar bölümlerine girebilirler.
- Engelli bireylere eğitim hayatında birçok hak sağlanmaktadır ve üniversitelerde engelli öğrenci birimleri oluşturulmuştur.
- Ek olarak; şehir içi ulaşım araçlarına tek başlarına binemeyecek şekilde engele sahip olan öğrenciler için, yaşadıkları şehirde yurt imkanı sağlanmaktadır.
EKPSS’YE Girme Hakkı
EKPSS, 2 yılda bir uygulanan ve engelli vatandaşlara özgü olan bir sınavdır. Bu sınava bütün engelli vatandaşlar girebilirler. Atamalar, sınav ve kura yöntemi ile gerçekleştirilir. Lise ve ön lisans mezunu olan engelli vatandaşlar sınava katılırken, ortaokul mezunu olan engelli vatandaşlar ise kuraya katılmaktadır.
Kamu Alanında Sağlanan Haklar
- PTT şubelerinden ödeme yapılırken, belirlenen destek tutarı faturadan düşülmektedir.
- Her belediyenin kendi koşulları olmakla birlikte, birçok belediyede su faturasına en az %30 oranında indirim uygulanmaktadır.
- TTNET ve fiber internet alımında yaş sınırı gözetilmeden %25 indirim uygulanmaktadır.
- Uydunet ve Turkcell Super Online’da da %25 indirim uygulanmaktadır.
- Digitürk kullanımında %50 indirim söz konusudur.
- Türk Telekom Sosyal Tarifesi engellilere özel olarak oluşturulmuş bir tarifedir. Turkcell ve Vodafone operatörlerinde de engellilere özel tarifeler bulunmaktadır.
Ulaşım Alanında Sağlanan Haklar
- Belediye otobüsleri, metro, deniz yolları şehir içi seferleri ve devlet demir yolları ile deniz yolları şehir dışı seferlerinde ücretsiz ulaşım imkanı mevcuttur. Ağır engelli ibareli raporu olanların yanında bir kişinin refakat etmesi istenmektedir.
- Şehirler arası yapılan otobüs seferlerinde %30 oranında indirim uygulanmaktadır. THY seferlerinde ekonomik bilet ve internetten bilet alımı dışında %25 indirimden yararlanılabilir.
Araç Alımlarında Sağlanan Haklar
- Ağır engelli hakları kapsamında, %90 ve üzerinde engel sahibi olan vatandaşların; özel tüketim vergisi ve motorlu taşıt vergisi ödemeden sıfır araç satın alma hakları vardır.
- Engelliler için özel olarak ayrılmış park alanlarının kullanılması da engelli hakları dahilindedir.
Tıbbi Malzeme Alım Hakları
- Hanede, kişi başına düşen tutar asgari ücretin 1/3’ünden az ise; bağlı olunan il/ilçe Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfı’na başvurulabilir ve alınan tıbbi malzemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu ödemesi dışında kalan miktarı talep edilebilir.
- 2 yaşını dolduran engelli çocuklar için; 2 yıllık olmak şartıyla, tek doktor imzalı rapor ile aylık 120 adet bez ödeneği alınabilir.
- Tekerlekli sandalye, ortez, protez, işitme cihazı ve sonda alımlarında da belli oranda ödenek sağlanmaktadır.
Engelli Sosyal Hakları
- Evin mülkiyetinin engelli bireyin üzerinde olması şartı aranarak, 200 metrekareden büyük olmayan tek evde emlak vergisi muafiyeti vardır. Pay sahipliğinde de aynı durum geçerlidir. Bunun için, evin bulunduğu belediye birimine başvurulmalıdır.
- Müze ve ören yerlerine ücretsiz olarak girilebilir.
- Engellilerin profesyonel olarak spor yapabilmeleri için, bakanlığa bağlı Engelliler Spor Federasyonu kurulmuştur. Ulusal ve uluslararası yarışmalarda madalya alan engelli bireylere de üniversite sınavına girme şartı olmadan üniversite ve yüksek okullara yerleşme hakkı tanınmıştır.
- Tüm hastanelerde muayene sırasında öncelik vardır.
- Devlet tiyatroları etkinlikleri engellilere ücretsizdir.
- TOKİ kampanyalarında; uygun şartları taşıyan engellilere, öncelikle engellilere ait kuraya katılma hakkı tanınır. Bu kurada kendilerine ev çıkmayanlar, ikinci kez genel kuraya katılabilirler.
- İşitme engellilere; okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretimde gündüzlü ve yatılı eğitim hizmeti verilir. İşitme engelli öğrenciler aynı zamanda meslek liselerine de sınavsız yerleşebilir.
- Türkiye İş Kurumu ve halk eğitim merkezleri gibi kamu kurumlarının engellilere özgü olarak açtığı meslek edindirme kurslarına katılınabilir. Bu kursları tamamlayan engellilere de işe yerleştirmelerde öncelik tanınır.
- Uygun raporlama yapıldığında, fizik tedavi ve rehabilitasyon hizmeti alınabilir.
- Belediye Engelli Hizmet Birimi’ne kayıt olunduğunda belediyenin engellilere sunduğu psikolojik destek, bakım onarım gibi sosyal olanaklardan faydalanılabilir.
- Engellilerin günlük yaşamları, eğitimleri, meslekleri için özel olarak üretilmiş olan her türlü araç gereç KDV’den muaftır.
- Orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ortak sınavlardan muaftır. Görme engelliler ve az görenler içinse sınav süresine ek süre tanınır.
Engelli Çocuğu Olan Memurların Hakları
- 18 yaşını tamamlamayan engelli yakınlarına şartlara uyum göstermeleri durumunda engelli yakını maaşı bağlanmaktadır.
- Engelli çocuğu olan kişiler gelir vergisi indirim hakkından yararlanırlar.
- Kamu kuruluşlarında çalışan engelli ebeveynleri nöbet ve fazla mesaiden muaftır.
- Sürekli bakıma muhtaç olan çocuğu bulunan annelerin erken emekli olma hakkı vardır. Engelli çocuğu olan çalışan babanın hakları arasında erken emeklilik yoktur.
- Engelli yakınının, yıllık ve mazeret izinlerini parçalar halinde dilediği tarihlerde kullanması mümkündür.
- Engellilik durumuna bağlı olarak gereken tayin konusunda da kolaylık vardır.
Engelli Raporu Ne İşe Yarar?
Sağlık kontrollerinde gereklidir ve tüm bu haklardan yararlanılabilmesi için önemlidir. Bu rapora bağlı olarak engelli kimlik kartı çıkartılmalıdır.
Yüzde 50 hakları içinde %40 engel barajının arandığı tüm haklar mevcuttur. Aynı şekilde yüzde 70 engelli hakları dahiline de %40 engelli haklarının tümü girer.
Tüm haklar ve detayları için; Alo 183 Aile, Kadın, Çocuk, Engelli ve Sosyal Hizmet Danışma Hattı’ndan yardım alınabilir.
Engelli Raporu Nasıl Alınır?
Engelli Raporu Sorgulama
Engelli Araç Alımı Hesaplama
Engelli Emeklilik Şartları
Evde Bakım Parası İçin Nereye Başvurulur?
Yazımızı Puanlamak İster misiniz ? [Total: 0 Average: 0]
0
Mutlu
0
Üzgün
0
Sinirli
0
Şaşırmış
0
Virüslü
